جنجال انسان ژنتیکی شده و آینده ای مبهم

به‌تازگی گزارشی منتشر شد که نشان می‌داد دانشمندان برای نخستین بار از یک تکنیک نوین برای اصلاح ژنتیکی دو نوزاد در چین بهره برده‌اند.

روز ۲۶ نوامبر (۵ آذر) بود که دانشمندی به نام هه جیانکوی اعلام کرد، دوقلوهایی در چین متولد شدند که ژن‌هایشان در هنگامی که جنین بودند اصلاح ژنتیکی شده است. جیانکوی و همکارانش برای انجام این برنامه، ابتدا تخمک و اسپرم را از والدین دریافت کرده و پس از لقاح مصنوعی، اصلاحات مهندسی ژنتیک را روی سلول‌های جنینی انجام دادند. سپس این دو جنین به رحم مادر انتقال داده شدند و مراحل رشد خود را به‌طور طبیعی در درون بدن مادر گذرانیدند.

دکتر هه جیانکوی در ویدئویی که روز دوشنبه قبل در یوتیوب منتشر کرد، گفت:دو دختر زیبای کوچکِ چینی که لولو و نانا نام دارند، در حالی گریان وارد دنیا شدند که به مانند دیگر نوزادان سالم بودند. بچه‌ها حالا در خانه با مادر خود گریس و پدرشان مارک هستند.

مشکل این بود که این پژوهشگران تاییدیه لازم برای انجام چنین آزمایشاتی را از سوی سازمان غذا و دارو (FDA) دریافت نکرده بودند. دقیقا به همین دلیل بود که پژوهشگران تنها پس از اینکه داوطلبان فرزندان سالمی به دنیا آوردند، کارایی درمان خود را گزارش کردند. در حالی که وقتی این اخبار به گوش مردم رسید، بسیاری از والدین که مشکلات مشابهی داشتند، به امید بارداری به مراکز درمانی هجوم بردند. اما دیگرانی هم بودند که عکس‌‌العمل آن‌ها نسبت به این اخبار به‌جای هیجان، ترس و واهمه بود.

دولت چین، تحقیقات جیانکوی را غیرقابل قبول و غیرقانونی دانست

 هفته گذشته بود که رویداد تاریخی دیگری رقم خورد؛ هنگامی که دکتر هه جیانکوی، استادیار دانشگاه علم و صنعت شنژن، به جهانیان اعلام کرد که او با تغییر DNA جنین انسان با تکنیک ویرایش ژنی کریسپر، عملا موجب تولد نوزادان اصلاح‌ژنتیکی‌شده‌ای شده است.

دکتر جیانکوی، بخش کوچکی از DNA را از ژنی به نام CCR5 بیرون آورده بود. افرادی که این بخش از مواد ژنتیکی را از دست می‌دهند، به ویروس HIV مقاوم می‌شوند. جیانکوی عقیده دارد که نوزادان اصلاح‌شده‌ی ژنتیکی نسبت به این ویروس مقاوم شدند. دکتر جیانکوی ویدئویی را یکشنبه قبل در یوتیوب منتشر کرد و پس از آن، چهارشنبه در یک کنفرانس ژنتیک در هنگ‌کنگ شرکت کرد و با نمایش‌ اسلایدهای با جزئیات بیش‌تر از کارش را دفاع کرد.

واکنش‌‌ها به اولین نوزادان اصلاح‌شده‌‌ ژنتیکی
دکتر جیانکوی نیز به مانند پزشکان باروری نیوجرسی قبل از خودش، به دلیل بی‌پروایی ومخفی‌کاری خود به‌شدت از سوی مقامات، محافل علمی و دیگر دانشمندان سرزنش شد. برگزارکنندگان کنفرانس هنگ‌کنگ روز پنج‌شنبه اعلام کردند که تولد دوقلوها غیرمسئولانه است. آن‌ها گفتند که دکتر جیانکوی آزمایشاتش را ضعیف طراحی کرده و ملاحظات اخلاقی را زیر پا گذاشته است. متاسفانه کار به همینجا ختم نشد، بلکه دولت چین نیز اعلام کرد که این برنامه غیرقانونی بوده و سریعا دستور توقف آن را صادر کرد. در همین حال، گفته می‌شود که مقامات چینی تحقیقاتی را برای بررسی آزمایش‌های جیانکوی شروع کرده‌اند.

در اولین اظهارنظرها، معاون وزیر علوم چین اعلام کرد که دولت دستور توقف تحقیقات جیانکوی و تیمش را صادر کرده است. این مقام دولت چین، تحقیقات جیانکوی را غیرقابل قبول و غیرقانونی دانست و گفت که این تحقیقات آشکارا نقض جدی قوانین داخلی، مقررات و موازین اخلاقی بوده‌اند.

در همین حال، از آنجایی که این پژوهش هنوز در ژورنال‌های علمی منتشر نشده و به دقت از سوی سایر دانشمندان بررسی نشده، بسیاری از پژوهشگران و متخصصین زیست‌شناسی و ژنتیک در مورد ادعای موفقیت‌آمیز بودن برنامه جیانکوی و همکارانش محتاط باقی مانده‌اند.

جیانکوی با کار خود قاعده محتاطانه و شفاف جامعه علمی را زیر پا گذاشته است
در همین حال، هیئت اخلاق پزشکی چین، تحقیقاتی را شروع کرده تا بررسی کند که جیانکوی و همکارانش چه قوانینی یا مقرراتی را در چین را نقض کرده‌اند. همچنین دانشگاهی که جیانکوی در آن کار می‌کرد هم در بیانیه‌ای اعلام کرد که مقامات از این آزمایش شوکه شده‌اند. چرچ و جیانکوی و صدها دانشمندان دیگر، در میان شرکت‌کنندگان دومین نشست بین‌المللی اصلاح ژن انسان در هنگ‌کنگ بودند. در این نشست، دانشمندانی از سراسر جهان در خصوص یک توافق جهانی در مورد مسائل اخلاقی اصلاح ژنتیکی انسان با روش‌ ویرایش ژنی  کریسپر بحث کردند. در همین حال، ادعای جیانکوی، بلافاصله انتقاد گسترده شرکت‌کنندگان در این نشست و جاهای دیگر را به دنبال داشت.

دکتر جیانکوی در کنگره هنگ کنگ

دکتر جیانکوی در حال دفاع از تحقیقاتش در خلال کنفرانس اصلاح ژنتیکی که روز چهارشنبه هفته گذشته در هنگ‌کنگ برگزار شد
دیگر متخصصان نیز با نظر میتالیپوف موافق‌اند. فنگ ژانگ، پیشگام کریسپر در موسسه تکنولوژی ماساچوست، در این خصوص گفت:
اگرچه من از مقابله با تهدید جهانی HIV  قدردانی می‌کنم، اما در این مرحله خطرات اصلاح ژنتیکی جنین برای از بین بردن CCR5 به‌مراتب بیش‌تر از منافع بالقوه آن است.

اما اعمال تغییراتی روی DNA که می‌تواند به نسل‌های بعدی منتقل شود، به مدت طولانی به‌عنوان خطر قرمز دنیای پزشکی شناخته می‌شد. یک دلیل عمده این است که یک اشتباه می‌تواند منجر به بیماری جدیدی شود که به نسل‌های بعد منتقل می‌شود. 

اما توسعه کریسپر، بسیاری از دانشمندان را بر آن داشته تا در خصوص ممنوعیت‌های پزشکی تجدیدنظر کنند. و پژوهشگران سراسر جهان در تلاش هستند تا تعیین کنند که چگونه می‌توان از این روش ویرایش ژنتیکی استفاده کرد. بسیاری از دانشمندان بر این باورند که این امر اجتناب‌ناپذیر است و به‌کارگیری این روش باید تنها به شرایطی که هیچ جایگزینی در دسترس نیست، محدود شود.

مارکی دارنوسکی، مدیر اجرایی مرکز ژنتیک و جامعه (Center for Genetics and Society)، یک گروه دیده‌بان ژنتیک است. وی گفت:اگر تحقیقاتی که انجام گرفته، درست گزارش شده باشد؛ این آزمایشات غیر اخلاقی و بی‌پروا روی انسان‌، به‌طور جدی حقوق بشر را نادیده گرفته‌اند.دارنوسکی در ادامه گفت که این آزمایش، فرصت‌های ما (جامعه ژنتیک) برای یک آینده منصفانه و درست را به مخاطره می‌اندازد. خود جیانکوی هم به‌خوبی از عواقب کار خود آگاه است. او می‌گوید که می‌داند تحقیقاتش موجب انتقادات گسترده‌ای می‌شود، اما از این اقدام دفاع می‌کند.

دکتر جیانکوی می‌گوید:
درک می‌کنم که کار من بحث‌برانگیز است. اما اعتقاد دارم که خانواده‌ها به این تکنولوژی نیاز دارند.

وب سایت رویاد

مترجم: فرید کریمی